Πολλές φορές θα δείτε σε συνεδρίες εργοθεραπείας τα παιδιά να παίζουν με αφρό ξυρίσματος, όσπρια, αλάτι, δαχτυλομπογιές κτλ. Αυτό συμβαίνει διότι η αίσθηση της αφής είναι μεγάλης σημασίας για την εργοθεραπεία.

Η αφή είναι η πρώτη αίσθηση που αναπτύσσεται σε ένα έμβρυο και παίζει σημαντικό ρόλο για την ανάπτυξη και την επιβίωση του βρέφους. Είναι αυτή που θα το οδηγήσει να στρέψει το κεφάλι του για να θηλάσει από το στήθος της μητέρας, να σφίξει τη γροθιά του όταν κάποιος το ακουμπήσει στην παλάμη του, να εμφανίσει το αντανακλαστικό της βάδισης όταν τα πόδια του ακουμπήσουν στο έδαφος, να εξερευνήσει και να ανακαλύψει το περιβάλλον του. To βρέφος βασίζεται στην αφή μέχρι να αναπτυχθούν οι βασικές κινητικές γλωσσικές και γνωστικές δεξιότητες. Αλλά και μεγαλώνοντας, η αφή είναι αυτή που θα μας προστατέψει από μια επιφάνεια που καίει, θα μας ενημερώσει όταν κάποιο έντομο περπατάει στο δέρμα μας ή όταν οι κάλτσες μας δεν έχουν τοποθετηθεί σωστά.

Η αφή όμως μεταφέρει και πολλά συναισθήματα (βλ. χειραψίες, αγκαλιές, χάδια κτλ), προσδίδει την έννοια του εαυτού και τα όρια μας με το εξωτερικό περιβάλλον και παίζει σημαντικό ρόλο στη λειτουργικότητα του ατόμου καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Θέτει τις βάσεις για την μετέπειτα κοινωνική, συναισθηματική, γνωστική και μαθησιακή ανάπτυξη του ατόμου. Η σημασία της τονίζεται και από έρευνες που έχουν διενεργηθεί σε περιβάλλοντα φτωχά σε απτικά ερεθίσματα, όπου έχει φανεί η σημασία της για την συμπεριφορά και την ανάπτυξη του εγκεφάλου.

Τέλος, η αφή βοηθά σημαντικά στον κινητικό προγραμματισμό, στις κινητικές και κοινωνικές συμπεριφορές, στην ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας, στη συμπεριφορά, στη ρύθμιση και στην εγρήγορση.

Τι συμβαίνει όταν υπάρχουν διαταραχές στην απτική επεξεργασία;

Οι δυσκολίες στην αφή μπορεί να αφορούν είτε τη ρύθμιση είτε τη διάκριση των απτικών ερεθισμάτων.

Ρύθμιση

Όταν το παιδί έχει διαταραχή στην ρύθμιση αισθητηριακών ερεθισμάτων μπορεί να παρατηρηθούν τρεις συμπεριφορές.

α) Απτική αμυντικότητα. Το παιδί αντιδρά υπερβολικά σε απτικά ερεθίσματα που φυσιολογικά φαίνονται ως ακίνδυνα. Για παράδειγμα, παιδιά με απτική αμυντικότητα δεν θέλουν να φοράνε συγκεκριμένα υφάσματα, τα ενοχλούν τα χαρτάκια από τα ρούχα, αγχώνονται έντονα και κλαίνε όταν οι γονείς πάνε να τους κόψουν τα νύχια ή τα μαλλιά, σηκώνουν ψηλά τα πόδια όταν έρχονται σε επαφή με γρασίδι ή άμμο, φαίνεται να σιχαίνονται πολύ εύκολα, ενοχλούνται από αγγίγματα, αγκαλιές και χάδια. Είναι αγχωμένα παιδιά, που αρκετά συχνά πλήττεται η κοινωνικοποίηση τους, καθώς δεν επιθυμούν επαφή στις κοινωνικές συναναστροφές τους, μπορεί να γίνουν επιθετικά ή να απομονωθούν. Εξαιτίας των παραπάνω, πλήττεται συχνά και το μαθησιακό τους έργο.

β) Απτική υποανταποκριτικότητα. Το παιδί φαίνεται να μην αισθάνεται ή να αισθάνεται σε μικρότερο βαθμό τα απτικά ερεθίσματα. Έτσι, ένα παιδί απτικά υποανταποκριτικό μπορεί να μην αντιλαμβάνεται ότι το πρόσωπο ή τα χέρια του είναι λερωμένα, ότι το πουκάμισο του είναι ξεκούμπωτο, ότι πρέπει να σκουπίσει τη μύτη του, ότι έχει τραυματιστεί, ότι κάνει κρύο ή ζέστη ώστε να φορέσει τα κατάλληλα ρούχα.

γ) Απτική αναζήτηση. Το παιδί αναζητά έντονα απτικά ερεθίσματα, σε βαθμό που γίνεται δυσλειτουργικό για την καθημερινότητα. Μπορεί για παράδειγμα να ακουμπάει υπερβολικά επιφάνειες ή ανθρώπους, να μην αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να παραβιάζει το χώρο των άλλων, να βάζει διαρκώς πράγματα στο στόμα του.

Διάκριση

Όταν το παιδί δυσκολεύεται να διακρίνει απτικά ερεθίσματα, αντιμετωπίζει δυσκολία να αντιληφθεί πότε, πόσο συχνά και σε ποιό σημείο του δέρματος το ακουμπάνε ή τι είναι αυτό που ακουμπάει, όταν δεν βλέπει. Εξαιτίας αυτών το παιδί μπορεί να εμφανίζει:

  • Αδεξιότητα στην κίνηση
  • Δυσκολία στον κινητικό προγραμματισμό
  • Δυσκολία στο χειρισμό αντικειμένων και στη λεπτή κίνηση

Ως αποτέλεσμα των παραπάνω μπορεί να επηρεαστεί η μάθηση και το συναίσθημα του παιδιού.

 

Γι’ αυτό λοιπόν μη φοβάστε να αφήσετε το παιδί σας να λερωθεί! Δώστε του ευκαιρίες για messy play, επιτρέψτε του να περπατήσει ξυπόλητο, να αναγνωρίσει αντικείμενα με κλειστά μάτια, να φτιάξει ένα πύργο από τουβλάκια χωρίς να κοιτά! Αφήστε το να ανακαλύψει τις ιδιότητες των αντικειμένων μέσω της αίσθησης της αφής και να διευρύνει τους ορίζοντες του!

 

Αν θεωρείτε ότι το παιδί σας μπορεί να αντιμετωπίζει κάποιες από τις παραπάνω δυσκολίες, απευθυνθείτε σε έναν εργοθεραπευτή εξειδικευμένο στην θεραπεία αισθητηριακής ολοκλήρωσης, για να σας κατευθύνει.

 

 

 

 

Πηγές

Case – Smith, J. & Clifford O’Brien, J., (2015). Occupational Therapy for Children and Adolescents. Canada: Elvesier

Αθανασιάδης, Σ. , (2014). Αισθητικοκινητικά συστήματα. Θεωρία και πρακτικές εφαρμογές. Κατερίνη: Μάτι

Μάγκλαρη, Ε. (2020).  Αισθητηριακή Ολοκλήρωση για Βρέφη & Νήπια – ASI (Σημειώσεις σεμιναρίου). Άγιος Στέφανος, Αττική.

Μυλωνάδης, Δ. (2019). Αισθητηριακή Ολοκλήρωση για παιδιά – Θεωρία (Module 1), (Σημειώσεις σεμιναρίου). Αθήνα.

Μυλωνάδης, Δ. (2019). Αισθητηριακή Ολοκλήρωση για παιδιά – Κλινινική συλλογιστική & Αξιολογητική διαδικασία (Module 2), (Σημειώσεις σεμιναρίου). Αθήνα.

Μυλωνάδης, Δ. (2019). Αισθητηριακή Ολοκλήρωση για παιδιά – Παρέμβαση (Module 3), (Σημειώσεις σεμιναρίου). Αθήνα.